Thị trường phi tập trung là gì

Thị trường phi tập trung là gì

Thị trường phi tập trung (OTC) là thị trường chứng khoán xuất hiện sớm nhất trong lịch sử chứng khoán. Tên OTC có nghĩa là “Thị trường qua quầy”. Thị trường OTC đóng vai trò của một thị trường thứ cấp, tức là thực hiện vai trò điều hoà, lưu thông các nguồn vốn, đảm bảo chuyển hoá các nguồn vốn ngắn hạn thành dài hạn để đầu tư phát triển kinh tế.

Xem thêm:

Cẩm nang đầu tư chứng khoán cho người mới

Tìm hiểu về các loại chứng khoán

Các phương pháp đầu tư chứng khoán hiệu quả

Đặc điểm quan trọng nhất của thị trường phi tập trung OTC để phân biệt với thị trường chứng khoán tập trung (tại các Sở giao dịch chứng khoán) là cơ chế lập giá bằng hình thức thương lượng và thoả thuận song phương giữa người bán và người mua. Còn lại hình thức xác lập giá bằng đấu lệnh chỉ được áp dụng hạn chế và phần lớn là các lệnh nhỏ.

Hiện nay, thị trường chứng khoán phi tập trung được xem là thị trường chứng khoán bậc cao. Tức là có mức độ tự động hoá cao độ.

Những đặc điểm của thị trường phi tập trung OTC

Thị trường phi tập trung OTC ở mỗi quốc gia có những đặc điểm riêng, phù hợp với điều kiện và đặc thù của quốc gia. Tuy nhiên, thị trường OTC trên thế giới hiện nay được xây dựng theo mô hình thị trường NASDAQ của Mỹ. Vì vậy, có một số đặc điểm chung ở các nước như sau.

Hình thức tổ chức thị trường

Thị trường phi tập trung OTC được tổ chức theo hình thức phi tập trung, không có địa điểm giao dịch mang tính tập trung giữa bên mua và bán. Thị trường sẽ diễn ra tại các điểm giao dịch của các ngân hàng, các công ty chứng khoán, và các địa điểm thuận lợi cho người mua và bán.

Loại chứng khoán giao dịch

Chứng khoán giao dịch trên thị trường OTC bao gồm hai loại: 

-Các chứng khoán chưa đủ điều kiện niêm yết trên Sở giao dịch, song vẫn đáp ứng các điều kiện về tính thanh khoản và yêu cầu tài chính tối thiểu của thị trường OTC. Trong đó chủ yếu là các chứng khoán của các công ty vừa và nhỏ, công ty công nghệ cao và có tiềm năng phát triển. 

-Các loại chứng khoán đã niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán. 

Chứng khoán niêm yết và giao dịch trên thị trường OTC rất đa dạng và có độ rủi ro cao hơn so với các chứng khoán niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán.

Cơ chế hình thành giá chứng khoán

Cơ chế hình thành giá trên thị trường OTC chủ yếu được thực hiện qua phương thức thương lượng và thoả thuận giữa bên bán và bên mua. Điều này khác với cơ chế đấu giá chứng khoán trên Sở giao dịch chứng khoán. 

Hình thức khớp lệnh trên thị trường OTC rất ít phổ biến và chỉ được áp dụng đối với các lệnh nhỏ. Giá chứng khoán được hình thành qua thương lượng và thoả thuận riêng biệt nên sẽ phụ thuộc vào từng nhà kinh doanh đối tác trong giao dịch. Như vậy sẽ có nhiều mức giá khác nhau đối với một loại chứng khoán tại một thời điểm. 

Tuy nhiên, với sự tham gia của các nhà tạo lập thị trường và cơ chế báo giá tập trung qua mạng máy tính điện tử như ngày nay dẫn đến sự cạnh tranh giá mạnh mẽ giữa các nhà kinh doanh chứng khoán. Vì vậy, khoảng cách chênh lệch giữa các mức giá sẽ thu hẹp do diễn ra sự “đấu giá” giữa các nhà tạo lập thị trường với nhau. Nhà đầu tư chỉ việc chọn lựa giá tốt nhất trong các báo giá của các nhà tạo lập thị trường.

Thành phần tham gia

Thị trường phi tập trung có sự tham gia của các nhà tạo lập thị trường, bao gồm các công ty giao dịch, môi giới chứng khoán. Các công ty này có thể hoạt động giao dịch dưới hai hình thức.

-Mua bán chứng khoán cho chính mình bằng nguồn vốn của công ty, hay còn gọi là hoạt động giao dịch. 
-Làm môi giới đại lí cho khách hàng để hưởng hoa hồng, hay gọi là hoạt động môI giới.

Hình thức liên kết

Thị trường phi tập trung sử dụng hệ thống mạng máy tính điện tử diện rộng liên kết tất cả các đối tượng tham gia thị trường. Các đối tượng tham gia trên thị trường sử dụng hệ thống mạng máy tính để đặt lệnh giao dịch, đàm phán, thương lượng giá, truy cập và thông báo các thông tin liên quan đến các giao dịch chứng khoán … 

Chức năng của mạng máy tính được sử dụng rộng rãi trong giao dịch mua bán và quản lí trên thị trường OTC.

Quản lí thị trường OTC: Cấp quản lí trên thị trường OTC tương tự như quản lí hoạt động của thị trường chứng khoán tập trung và được chia làm hai cấp

Cấp quản lí Nhà nước: do cơ quan quản lí thị trường chứng khoán trực tiếp quản lí theo pháp luật về chứng khoán và các luật có liên quan, cơ quan này thường gọi là Uỷ quan chứng khoán nhà nước.

Cấp tự quản: có thể do hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán quản lí như ở Mỹ, Nhật, Thái Lan, Hàn Quốc… hoặc do trực tiếp sở giao dịch đồng thời quản lí như ở Anh, Pháp, Canada…

Cơ chế thanh toán

Cơ chế thanh toán trên thị trường phi tập trung OTC linh hoạt và đa dạng. Do phần lớn các giao dịch mua bán trên thị trường đều thực hiện trên cơ sở thương lượng và thoả thuận. Vì vậy, phương thức thanh toán trên thị trường OTC linh hoạt gữa người mua và bán. 

Thời hạn thanh toán không cố định như trên thị trường tập trung mà rất đa dạng T+0, T+1, T+2,T+x trên cùng một thị trường, tuỳ theo thương vụ và sự phát triển của thị trường.

Vai trò của thị trường OTC với chứng khoán

-Hỗ trợ và thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển.

-Hạn chế, thu hẹp thị trường tự do, góp phần đảm bảo sự ổn định và lành mạnh của thị trường chứng khoán.
-Tạo ra thị trường cho các chứng khoán của các công ty vừa và nhỏ, các chứng khoán chưa đủ điều kiện niêm yết.
-Tạo môi trường đầu tư linh hoạt, thuận lợi cho các nhà đầu tư.
-So sánh giao dịch thị trường OTC & thị trường sở giao dịch.

Ưu và nhược điểm của thị trường phi tập trung

Dưới đây là những ưu điểm và hạn chế của thị trường phi tập trung. Các nhà đầu tư nên tìm hiểu kỹ lưỡng để có quyết định đầu tư phù hợp.

Những rủi ro khi giao dịch trên sàn OTC

Khi giao dịch trên thị trường OTC, nhà đầu tư cần lường trước những rủi ro này.

Rủi ro từ chủ thể phát hành

Thị trường phi tập trung OTC không được cập nhật thông tin một cách minh bạch và công khai như thị trường chứng khoán tập trung. Do vậy mà có rất nhiều công ty phát hành cổ phiếu cố gắng che giấu những thông tin xấu về cổ phiếu của mình. Sau đó luôn đưa ra các thông tin tích cực nhằm qua mặt nhà đầu tư.

5 sai lầm phổ biến nhất về đầu tư mà F0 nên tránh

Điều này sẽ gây rất nhiều rủi ro cho nhà đầu tư. Do đó, nếu không có nhiều thông tin về công ty nào đó, hoặc không chắc chắn, bạn không nên vội đầu tư.

Rủi ro thị trường

Thị trường phi tập trung OTC cũng chịu ảnh hưởng của thị trường chứng khoán chung. Đa phần các nhà đầu tư khi tham gia đầu tư trên sàn OTC sẽ ít cập nhật thông tin so với các sàn chứng khoán tập trung. Một phần là do họ không có kênh thông tin chính thống nên phải tự đánh giá cũng như tự ra quyết định đầu tư.

Do vậy rủi ro từ thị trường là điều không thể tránh khỏi với thị trường OTC. Đặc biệt là thị trường OTC ở Việt Nam.

Rủi ro về thanh khoản

Đặc điểm của sàn OTC là giao dịch tự do, là thỏa thuận mua bán với nhau giữa người mua với người bán và hai bên phải tự tìm đến với nhau. Phần lớn đều nhờ sự hỗ trợ của các sàn OTC trung gian. Khi thị trường này biến động giảm giá mạnh sẽ rất khó để bạn có thể tìm được người mua mã cổ phiếu này.

Tìm hiểu về: Tính thanh khoản là gì?

Khi tham gia vào thị trường OTC thông qua nhà môi giới OTC thay vì sàn OTC sẽ giúp nhà đầu tư có cơ hội cắt lỗ chốt lời bất kỳ lúc nào. Vì các nhà môi giới đầu tư thông qua biến động giá chứ không thật sự sở hữu chúng.

Nguy cơ lừa đảo

Hoạt động của sàn giao dịch chứng khoán phi tập trung ở Việt Nam là hợp pháp, được pháp luật công nhận. Tuy nhiên, các quy định cũng như hành lang pháp lý còn lỏng lẻo. Nhiều công ty ma hoặc các công ty cố gắng khuếch đại con số trong báo cáo tài chính khiến các nhà đầu tư sập bẫy. Tình trạng này thường xảy ra với các công ty chưa được niêm yết nên chưa được thẩm định độc lập để có kết quả chính xác.

Để tranh rủi ro lừa đảo, nhà đầu tư cần phải sử dụng năng lực thẩm định của bản thân, đánh giá các danh mục đầu tư sao cho chính xác nhất.

Cách giảm thiểu rủi ro khi giao dịch trên thị trường OTC

Cổ phiếu trên thị trường OTC có tỷ suất sinh lời khá cao cùng rủi ro đi kèm lớn hơn so với thị trường tập trung. Vì vậy, nhà đầu tư cần cân nhắc và chọn lọc cổ phiếu một cách thận trọng.

Xem ngay: Những rủi ro khi đầu tư chứng khoán và cách phòng tránh

Chọn cổ phiếu có thanh khoản cao

Nếu nhà đầu tư mua những mã cổ phiếu có khối lượng giao dịch quá thấp thì có nguy cơ khó thu hồi vốn, do tính thanh khoản thấp. Ngoài ra, giá trị cổ phiếu trên thị trường cùng khó tăng trưởng.

Tránh những cổ phiếu thiếu tính minh bạch

Trên thị trường phi tập trung xuất hiện rất nhiều mã cổ phiếu thiếu minh bạch, rõ ràng và có dấu hiệu trục lợi từ nhà đầu tư. Bạn cần tìm hiểu thật kỹ về doanh nghiệp và cẩn trọng trong quyết định đầu tư.

Khi thị trường đang có biến động mạnh

Khi thị trường có biến động mạnh, giá chứng khoán sẽ liên tục tăng giảm với biên độ lớn, tạo nên những khoảng chênh lệch về giá. Đây là thời điểm khá rủi ro, nhà đầu tư nên hạn chế tham gia thị trường. Tuy nhiên cũng là cơ hội để kiếm được một khoản lợi nhuận lớn trong ngắn hạn đối với những nhà đầu tư mạo hiểm.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư

“Không để tất cả trứng vào một giỏ” luôn là nguyên tắc của những nhà đầu tư chứng khoán thông minh. Trên thị trường OTC cũng không ngoại lệ. Nhà đầu tư nên phân bổ nguồn vốn đa dạng vào các mã cổ phiếu khác nhau để phân tán rủi ro.

Trên đây là những thông tin cơ bản về thị trường phi tập trung OTC. Bạn nhớ ghé thăm GM Invest thường xuyên để trang bị thêm nhiều kiến thức hữu ích về đầu tư chứng khoán.